PFAS: alles wat je moet weten over deze chemicaliën
PFAS, je hoort de term steeds vaker. In nieuwsberichten, documentaires, rapporten en podcasts. PFAS lijken overal te zijn: ze zitten in pannen, kleding, regenjassen, cosmetica, voedselverpakkingen en zelfs in het grondwater. Maar wat zijn het eigenlijk? Waarom maken ze zoveel los? En, misschien wel de belangrijkste vraag: wat kun je zelf doen?
Inhoudsopgave
- Wat zijn PFAS eigenlijk?
- Waarom zijn PFAS een probleem?
- Hoe komen ze in je lichaam terecht?
- Wat weten we over gezondheidseffecten?
- Wat kun je zelf doen?
In een notendop
PFAS zijn duizenden synthetische stoffen die niet of nauwelijks afbreken. Ze zitten in alledaagse producten én in het milieu en blootstelling komt vooral via voeding, water, stof en producten. De gezondheidseffecten ervan worden steeds duidelijker, maar er is nog veel onderzoek nodig. Je kunt je blootstelling verlagen met simpele stappen: drinkwater filteren, keuzes in de keuken, letten op producten en werken aan je ontgiftingscapaciteit.
Wat zijn PFAS eigenlijk?
PFAS staat voor een moeilijke term, namelijk poly- en perfluoralkylstoffen. Dit is een grote familie van meer dan 12.000 chemische stoffen. Bekende soorten zijn PFOA, PFOS en PFHxA.
PFAS zijn extreem stabiel, waardoor ze een aantal bijzondere eigenschappen hebben. Ze zijn namelijk:
- Waterafstotend
- Vetafstotend
- Hittebestendig
- Supersterk
Dat maakt ze enorm handig voor verschillende industrie en consumentenproducten. Denk aan:
- anti-aanbakpannen
- waterdichte jassen
- brandblusschuim
- fastfoodverpakkingen
- cosmetica
- tapijten
- auto- en elektronicaonderdelen
PFAS hebben echter één groot nadeel: ze breken niet af, niet in de natuur en ook niet in ons lichaam. Ze worden daarom ook wel “forever chemicals” genoemd.
Essentie PFAS zijn extreem stabiele synthetische stoffen die overal in ons dagelijks leven voorkomen. En juist die stabiliteit maakt ze problematisch.
Waarom zijn PFAS een probleem?
Het kernprobleem is simpel: PFAS breken niet af. Hierdoor stapelen ze zich op:
- in de bodem
- in water
- in dieren
- in mensen
En omdat ze wereldwijd gebruikt worden, vinden onderzoekers ze zelfs op Antarctica en in het lichaam van ijsberen! PFAS reizen door lucht en water, dus er bestaat geen “lokale vervuiling” meer, het is een globaal probleem geworden.
Daarnaast bouwen PFAS zich op in ons lichaam. De halfwaardetijd (de tijd tot de helft ervan is uitgescheiden) kan jaren duren, afhankelijk van het type PFAS.
Waarom blijft er zoveel discussie rond PFAS?
Omdat de groep zo enorm groot is. Van duizenden soorten PFAS weten we nog niet:
- hoe giftig ze zijn
- hoe ze zich gedragen in het lichaam
- hoe lang ze blijven zitten
- hoe ze elkaar beïnvloeden
Daarom ontstaat steeds meer de roep om PFAS als groep te reguleren, in plaats van één voor één.
Essentie PFAS blijven extreem lang bestaan in milieu én lichaam, bouwen zich op in weefsels en er is veel dat we nog niet weten.
Hoe komen PFAS in je lichaam terecht?
Veel mensen denken: “PFAS? Dat zit toch alleen in pannen?” Maar helaas is het breder. Ze komen in veel verschillende producten voor, en ze komen dus ook via verschillende wegen in je lichaam teerecht.
De grootste bronnen zijn:
1. Voeding
PFAS kunnen in voeding terechtkomen via:
- vervuilde grond en rivieren
- verpakkingsmateriaal
- anti-aanbaklagen
- vis uit verontreinigde wateren
In Europa komt een groot deel van blootstelling via voeding.
2. Drinkwater
PFAS lossen niet op in water, maar blijven aanwezig. Sommige gebieden hebben hogere waarden, vooral rond industrieën waar PFAS worden gemaakt of gebruikt.
3. Huishoudelijk stof
Kleding, tapijten en meubels die behandeld zijn met PFAS kunnen deeltjes loslaten.
4. Producten
- mascara
- foundation
- waterdichte outdoor-kleding
- regenkleding
- pannen
- bakpapier
Het lastige is dat PFAS niet altijd op het etiket staan, dus je weet nooit helemaal zeker of er PFAS inzitten.
Essentie PFAS komen vooral binnen via voeding, water, stof en alledaagse producten. Het is vrijwel onmogelijk om ze volledig te vermijden.
Wat weten we over de gezondheidseffecten van PFAS?
Onderzoek naar PFAS groeit snel en we weten steeds meer, maar we weten ook nog heel veel niet. Wat inmiddels wél duidelijk is: bepaalde PFAS worden in verband gebracht met:
- Verstoring van het immuunsysteem
- Verhoogd cholesterol
- Hormoonontregeling
- Verlaagd geboortegewicht
- Fertiliteitsproblemen
- Leverbelasting
Belangrijk: dit betekent niet dat iedereen die PFAS binnenkrijgt deze gevolgen ervaart. Maar het geeft wel aan dat de stoffen invloed hebben op processen die belangrijk zijn voor je gezondheid.
Wetenschappers benadrukken dat vooral lange-termijn-blootstelling en opstapeling een rol spelen.
Essentie PFAS worden gelinkt aan immuun-, hormoon- en stofwisselingsverstoring. Niet iedereen ervaart deze gevolgen, maar langdurige blootstelling geeft wel reden tot zorgen.
Wat kun je zelf doen?
PFAS compleet vermijden gaat niet. Maar je kunt je blootstelling wél fors verlagen. Hierbij een overzicht van wat je zelf kunt doen.
1. Kies bewuste pannen
- Vermijd anti-aanbaklagen op basis van teflon/PTFE, en kies liever voor:
- roestvrij staal
- gietijzer
- geëmailleerd gietijzer
- keramische alternatieven (PFAS-free)
2. Drinkwater filteren
Niet elk filter haalt alles eruit, maar goede opties zijn:
- actieve koolfilters (halen veel PFAS uit water)
- reverse osmosis waterfilters (zeer effectief)
3. Minder PFAS in de keuken
- gebruik bakpapier of popcornzakjes zonder coating
- verwarm geen fastfoodverpakkingen in de magnetron
- kies PFAS-vrije pannen en keukengereedschap
4. Let op cosmetica
PFAS vind je in o.a. mascara, foundation, lipproducten.
Check op termen als:
- PTFE
- perfluor-…
- polyfluor-…
5. Ventileer en stofzuig
PFAS uit kleding en meubels komen in stof terecht, dus goed ventileren en stofzuigen helpt om dat te verminderen in je woon- en werkomgeving.
6. Werken aan ontgifting (indirect)
Je lichaam breekt PFAS niet makkelijk af, maar je kunt je lichaam wel ondersteunen bij haar natuurlijke ontgifting. Belangrijk om te ondersteunen zijn dan je:
- leverfunctie
- darmgezondheid
- zweetafgifte
- antioxidantenbalans
Let op: dit gaat geen PFAS “verwijderen”, maar ondersteunt je algemene detox-capaciteit.
Essentie Je kunt PFAS niet vermijden, maar wel sterk verminderen met eenvoudige stappen: betere pannen, filters, bewust omgaan met verpakkingen en cosmetica, en je eigen detoxcapaciteit ondersteunen.
Tot slot
PFAS zijn een groot, complex onderwerp en het is heel logisch dat het soms voelt alsof je door de bomen het bos niet meer ziet. We kunnen PFAS helaas niet meer de wereld uithelpen, maar wat we wél kunnen doen, is onze gezondheid ondersteunen met kennis en praktische keuzes, zoals bewuster kiezen, beter filteren, letten op producten en onze detox-capaciteit ondersteunen. En laat je vooral niet ontmoedigen: elk klein stapje helpt.
